Marienbad – thị trấn nghỉ dưỡng đang lên của Châu Âu

(bài viết dịch từ tạp chí Monocle 131 – Austria)

Khu nghỉ dưỡng của Châu Âu:

Vào thế kỷ 19, Marienbad là hiện thân cho một thời kỳ hoàng kim của đế chế Áo – Hung. Những mạch nước có tác dụng chữa bệnh khiến cho thành phố nghỉ dưỡng này trở thành trung tâm hội họp của tầng lớp “crème de la crème” – tầng lớp thống trị của xã hội thời đó. Những nhân vật tiếng tăm ghé qua có thể kể ra như Hoàng đế nước Áo Franz Joseph đệ nhất và Vua Edward đệ thất của Anh. Trong những ghi chép sử sách chính thức, thị trấn Marienbad được công nhận như một trung tâm văn hoá chính trị và xã hội của châu Âu. Thị trấn này cũng thu hút không ít những người tài năng nổi trội đến suối nước nóng của mình, như Chopin, Kafka, và Nietzsche. Ngày nay, trị trấn đang được đề xuất để ghi danh vào danh sách di sản UNESCO, với kế hoạch phục hưng lại thời kỳ huy hoàng của thị trấn nghỉ dưỡng của châu Âu được mong đợi phê duyệt từ hội đồng mùa hè năm nay.

Khu suối nước nóng với những vùng thung lũng tươi tốt này được tìm thấy lần đầu vào những năm 1500s, được đặt tên là Marienbad, hay Marianske Lazne. Năm 1808, spa đầu tiên được Bác sĩ Johann Josef Nehr khánh thành trên khu đất bìa rừng của các nhà sư Tepla. Nhờ vào bản quy hoạch đô thị thiên tài của Jiri Fischer và kiến trúc sư cảnh quan Vaclac Skalnik, khu nghỉ dưỡng khiêm tốn đầu tiên cắm rễ tại thị trấn Marienbad nhanh chóng lan rộng. Thị trấn với những kiến trúc tráng lệ kiểu nghĩ dưỡng, những hàng cột trang trọng, sân golf hoàng gia cùng phòng hoà nhạc lớn đã bắt đầu thu hút khách từ đó, với vô số thi từ, tranh vẽ và tiểu thuyết ra đời từ hình bóng của nó.

Thị trấn trong thi ca

Khi đặt chân đến đây, tôi đem theo niềm hi vọng về một nơi “đẹp như bất kỳ ai có thể vọng tưởng tới” như mô tả của Mark Twain. Khi đi ngược lên con dường dốc chính, tôi đưa mắt tìm những toà nhà thời Phục Hưng như đã nghe tả. Và rồi lấp ló dần hiện sau nhữung dải rừng cây là những mặt tiền phủ vôi màu bơ sữa, nửa mang phong cách cổ điển, nửa mang phong cách baroque. Tôi cứ ngỡ mình vừa du hành thời gian qua thế kỷ 19.

Những khu nghỉ dưỡng như Marienbad nở rộ từ thời đế chế Áo – Hung, trải từ miền đông Tyrol đến miền tây Transylvania. Nền quân chủ kép cùng với sự phát triển nhanh chóng của đường ray tàu hoả khiến người dân khắp nơi dễ dàng du lịch đến những thị trấn này. Tam giác nghỉ dưỡng Miền Tây Bohemian bao gồm Marienbad, Carlsbad và Franzensbad trở thành chuỗi điểm đến đặc biệt. Nơi này khổng chỉ dành cho những ai muốn cải thiện sức khoẻ, mà còn tới để hoà nhập xã hội hay thậm chí tìm người yêu. Vào năm 1821, thi hào 73 tuổi Goethe đã phải lòng cô gái 17 tuổi Ulrike von Levetzow như thế, dù rằng tình yêu này chẳng có hậu cho vị thi sĩ nổi tiếng. Ngoài những vụ hẹn hò như kiểu kể trên, thì hầu hết người ta tìm đến nơi này để tắm suối khoáng và uống trà chiều thôi.

Marienbad đang hồi sinh?

Ngày nay khoảng 300 ngàn khách du lịch tìm đến Marienbad mỗi năm để tìm kiếm chút hào quan cũ kỹ của chế độ quân chủ Habsburg. Dù như những thị trấn nghỉ dưỡng khác, Marienbad chẳng còn huy hoàng như xưa. Nó không còn là trung tâm hội họp của xã hội, chỉ còn những chú cáo bạc ườn mình nghỉ ngơi. Thi trấn nhạt nhoà dần sau cuộc đảo chính cộng sản năm 1948. Nhưng giờ đây, nó đang hồi sinh. Thi trấn lấp kín với các lịch lễ hội và sự kiện, các buổi hoà nhạc của West Bohemian, một trong những ban nhạc giao hưởng lâu đời nhất châu Âu, diễn ra thường xuyên. Các nghệ sĩ và nhạc sĩ đổ từ khắp nơi về đây.

Thi trưởng Marienbad – Martin Kalina – cho biết mỗi năm họ tổ chức 1500 sự kiện khác nhau, quả là thành tích không tệ cho thị trấn nhỏ chỉ có 12,8 ngàn dân. Dù thời kỳ hoàng kim của chúng tôi là thế kỷ 19, 20 nhưng chắc chắn nếu lọt vào dánh sách UNESCO, chúng tôi sẽ thu hút khách trở lại. Cesky Krumlov, nếu bạn chưa biết thì là một nơi đẹp như tranh vẽ của miền tây Bohemian, trước đây vắng vẻ vô cùng. Nhưng lọt vào dánh sách UNESCO đã khiến nó có tới 3 triệu khách ghé thăm mỗi năm. Buổi trò chuyện của chúng tôi tiếp diễn khi phía bên kia, Toà Thị Chính đang được tân trang rối riết hơn.

Cộng hoà Séc hiện có khoảng 14 di tích UNESCO, nhiều gấp đôi các quốc gia khác. Nếu Marienbad thành công trở thành địa điểm thứ thứ 16, lượng du khách sẽ tăng, nhưng gánh nặng đè lên vai người dân nơi đây cũng sẽ tăng theo. Nhiều người dân đã buộc phải di dời ra khỏi các khu vực lịch sử. Thị trưởng Kalina cho biết, ông đang đấu tranh giúp người dân có thể tìm được chỗ ở phù hợp giá cả, đồng thời ngăn người nước ngoài đầu cơ đất đai khiến giá sinh hoạt tăng cao. Tiền từ UNESCO sẽ được trang trải cho cở sở vật chất và văn hoá. Tầm nhìn trước mắt của họ vẫn tập trung vào truyền thống nghỉ dưỡng.

Thị trấn Marienbad có khoảng 40 suối khoáng, xung quanh đó các khách sạn lớn đã mọc lên trong nhiều thế kỷ để đáp ứng số lượng du khách ngày càng tăng. Nhà tuyển dụng lớn nhất trong thị trấn là Oblana, nhà điều hành spa chăm sóc sức khỏe hàng đầu Châu Âu, có 26 khách sạn trên khắp Hungary, Slovakia, Romania, Anh và Cộng hòa Séc (trong đó có 10 công ty ở Marienbad). Viên ngọc của danh mục đầu tư của nó là khách sạn Nove Lazne Oblana Health Spa gồm 97 phòng, được thành lập vào năm 1828. Khi người khuân vác mặc bộ đồng phục tinh tế đưa tôi vào bên trong, tôi cảm thấy nhẹ nhõm khi thấy nhiều yếu tố lịch sử được giữ nguyên sau nhiều lần cải tạo, bao gồm mặt tiền theo phong cách phục hưng, Royal Spa Cabin được trang trí công phu (Vua Edward đệ thất từng điều dưỡng thường xuyên tại đây), hồ nước khoáng Roman Spa trang trí công phu và Sòng Bạc (nơi tổ chức các buổi hòa nhạc và sự kiện thay vì vòng roulette).

Mark Hennebry, chủ tịch của Spa Assana Health vừa được đổi chủ quản gần đây, ngồi bên trong căn phòng khách rộng rãi của khách sạn cho biết “Sự phát triển của các dịch vụ y tế quốc gia cũng như ngành công nghiệp dược phẩm đã làm lu mờ các truyền thống của văn hóa nghỉ dưỡng. Chúng tôi đang cố gắng hồi sinh nó. Nhưng nhận thức về sức khỏe tinh thần ngày càng tăng, nên hiện chúng tôi đang có cơ hội mở rộng kinh doanh sang các thị trấn có truyền thống nghĩ dưỡng lâu đời”, ông cho biết thêm Assana đầu tư vào khách sạn từ năm 1993. Ngay bây giờ chúng tôi đang tập trung vào cải tạo phần cuối của Nove Lazne để nó sẵn sàng cho kì du lịch vào mùa xuân.

Marienbad như bị mắc kẹt trong kí ức thời gian theo nhiều cách. Các khách sạn lớn ở đây vẫn có một nét quyến rũ cổ xưa như Wes Anderson hay The Grand Budapest Hotel. Hơn nữa, các nhân viên – nhiều người trong số họ là người địa phương – thể hiện sự quan tâm rất chân thành. Giống như những gì khách du lịch nhiều thế kỷ nay vẫn làm, du khách ngày nay cũng vẫn tụ tập quanh suối xuân để đổ đầy cốc sứ của họ bằng nước chữa bệnh trước khi đi dạo xuống dãy cột kiểu baroque. Và vì thiếu vắng mùa nghĩ dưỡng của xã hội thượng lưu, việc mở mùa nghỉ dưỡng vào tháng Năm vẫn là điểm nhấn của năm.

Tương lai của Marienbad rõ ràng gắn liền với quá khứ của nó và sự hoài niệm xưa cũ; nhưng rõ ràng, người dân cũng mong muốn đạt đến tầm cao mới. Mọi người ở đây đều hy vọng rằng thị trấn sẽ được ghi vào danh sách di sản thế giới của, nhưng họ cũng muốn giữ Marienbad như hiện tại. Họ muốn chào đón khách tìm kiếm một trải nghiệm mới, không phải là bằng một hình ảnh mới. Marienbad có thể không hào nhoáng như xưa nhưng vẫn giữ được nét chân phương. Thứ mà thời đại này, dường như hiếm.